Rudka

W 1902 r., Warszawskie Towarzystwo Higieniczne, uznając klimat Mrozów i okolic za wyjątkowy i najlepszy do leczenie chorób płuc, podjęło decyzję o wybudowaniu Sanatorium w Rudce k. Mrozów. Inicjatywę podjął dr Teodor Dunin, który stanął na czele Komitetu Budowy Sanatorium. Dzięki pomocy potentata finansowego Emila Gerlacha, twórcy słynnej fabryki noży, zgromadzono na realizację tego przedsięwzięcia 80 tys. rubli, a książę Stanisław Lubomirski, właściciel okolicznych ziem, podarował na ten cel 20 ha ziemi w Rudce. Projekt architektoniczny uzdrowiska wykonali wspólnie dwaj znakomici architekci: Franciszek Lilpop i Karol Jankowski.

Teren budowy znajdował się kilka kilometrów od stacji kolei warszawsko-petersburskiej, na której wyładowywano przywożone pociągiem materiały budowlane. Aby ułatwić transport sprzętu do Rudki, położono tory pod kolejkę konną. Po sześciu latach budowy, 29 listopada 1908 r. nastąpiło uroczyste otwarcie Sanatorium dla Piersiowo Chorych w Rudce dla niezamożnej ludności. Wtedy też wózki towarowe na kolejce konnej zastąpiono wagonikiem. Przewoził on kuracjuszy, pacjentów, pracowników i zwyczajnych wczasowiczów. I tak z historią Sanatorium w Rudce na stałe związała się opowieść o tramwaju "owsem napędzanym". Kursował on jeszcze w latach 60-tych ubiegłego wieku, był jednym z dwóch takich pojazdów w całej Europie.

Obecnie odrestaurowywane są drewniane leżalnie przyległe do izby przyjęć, a cały obiekt sanatorium, decyzją Wojewody Mazowieckiego z 20 października 1999 r., oddany jest SSZZOZ w nieodpłatne użytkowanie. W budynku głównym udzielane są świadczenia zdrowotne w zakresie lecznictwa stacjonarnego i ambulatoryjnego, przy czym na parterze budynku mieszczą się poradnie specjalistyczne, oddział dzienny chemioterapii oraz pracownie diagnostyczno – terapeutyczne, na I piętrze znajduje się oddział rehabilitacyjny i Zakład Opiekuńczo Leczniczy, a drugie piętro zajmują dwa oddziały pulmonologiczne.

W lipcu 1912 r., zaledwie 1,5 km od Sanatorium dla Piersiowo Chorych powołano pierwsze w Królestwie Polskim Sanatorium Ludowe dla Piersiowo Chorych, w Leśniczówce. „Sanatorium Ludowe” czynne było do wybuchu I wojny światowej. Prawie wszyscy chorzy tego sanatorium pochodzili z warszawskiej klasy robotniczej. Miało ono 10 łóżek, a leczenie w nim odbywało się na koszt Towarzystwa Przeciwgruźliczego. Przeciętny czas pobytu pacjenta wynosił 60 dni. Kierowano tam chorych znajdujących się w wyjątkowo złych warunkach domowych oraz wyczerpanych nadmierną pracą. W Leśniczówce oraz w Rudce po raz pierwszy w Polsce stosowano terapię pracą.